Năng lực cạnh tranh: Càng cải thiện càng tụt hạng?

"Doanh nghiệp có khỏe, nhà nước mới mạnh". Câu nói này đã quá quen với giới kinh dinh. Nhưng nói đi cũng nên nói lại, "doanh nghiệp có khỏe" được không khi quốc gia đang thiếu lực khi so tầm với thế giới? Câu chuyện về "năng lực cạnh tranh" phải chăng nên bắt đầu từ quốc gia... Năng lực cạnh tranh nhà nước đang giảm mau chóng Trong ít mới nhất về Năng lực cạnh tranh toàn cầu năm 2012- 2013 (Global Competitiveness Report 2012- 2013) được WEF công bố đầu năm 2013 với dữ liệu thống kê và khảo sát từ 144 nhà nước tính đến hết năm 2011 cho thấy, Việt Nam đứng ở vị trí thứ 75/144 của Bảng xếp hạng. Trong 3 năm xếp hạng, thì đây là năm Việt Nam tụt hạng nhiều nhất- 16 bậc (năm 2010 - 2011 hạng 59, năm 2011 - 2012 hạng 65) và hiện là nước thuộc nhóm 3 nước có đẳng cấp thấp nhất trong số các thành viên ASEAN được khảo sát và xếp hạng. (Bảng 1) Bảng 1:Một số nước Đông Nam Á được xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn cầu 2012- 2013 và so sánh với năm trước đó (Nguồn: Global Competitiveness Report 2011- 2012 và 2012- 2013) Cũng theo vắng, Việt Nam bị mất điểm ở 9/12 hạng mục của GCI. Thứ hạng của Việt Nam xét về các hạng mục riêng lẻ đều dưới 50, và nghiêm trọng hơn là gần mốc 100 ở nhiều hạng mục chính. Trong bộ tiêu chí về các nhân tố căn bản, Việt Nam giảm tới 41 bậc ở hạng mục môi trường vĩ mô (xếp hạng 106) sau khi đã tăng kỷ lục 20 bậc trong năm trước cho thấy dấu hiệu của sự không ổn định. Điều này cũng chỉ ra rằng nền kinh tế Việt Nam đang trong tình trạng rất mỏng mảnh, độ mẫn cảm cao, do đó dễ bị ảnh hưởng bởi những tác động tiêu cực từ nền kinh tế thế giới và khu vực. Với bộ tiêu chí về đổi mới, Việt Nam tiếp chuyện "lửng lơ" ở vị trí 90, trong đó nhóm nguyên tố về đổi mới sáng tạo đứng thứ 81 và độ tinh xảo trong kinh dinh xếp hạng 100. Sự e sợ của nhà đầu tư Trong phạm vi khảo sát, WEF cũng chỉ ra các nguyên tố ảnh hưởng tới hoạt động đầu tư và kinh dinh tại Việt Nam, mà cơ bản là về khả năng tiếp cận với tài chính (18,2/100), tình hình lạm phát (14,5/100) và cơ sở hạ tầng kém (13,3/100) (Hình 1). Dựa trên thống kê vĩ mô năm 2011 cho thấy lạm phát cao buộc nhà băng quốc gia phải thắt chặt chính sách tiền tệ, vô hình chung khiến khả năng tiếp cận tín dụng trở thành khó khăn hơn. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng (hạng 95) của Việt Nam hiện đang ở mức quá tải và sẽ nối là trở ngại lớn trong thời gian tới dù đã được cải thiện trong vài năm gần đây, đặc biệt về chất lượng đường xá (hạng 120) và cảng biển (hạng 113). Phải chăng đây chính là hệ quả mà Việt Nam phải gánh do tăng trưởng quá nhanh trước đó? Thống kê chi tiết hơn về các nhóm doanh nghiệp, rõ ràng không chỉ ở khối quốc gia mà còn bao gồm cả khối tư nhân vốn được mệnh danh là lực lượng năng động của nền kinh tế cũng đều bị đánh giá thấp. Vấn đề chính của các tổ chức quốc gia là tham nhũng, hoạt động thiếu hiệu quả trong nhiều lĩnh vực. Trong khi đó, nhóm tư nhân lại trì trệ do đạo đức kinh doanh kém và bổn phận giải trình đặc biệt yếu. Hình 1:Những trở lực lớn nhất khi kinh dinh tại Việt Nam (Nguồn: Global Competitiveness Report 2012 - 2013) Dù rằng vậy, Việt Nam vẫn được đánh giá khá tốt về thị trường lao động tương đối hiệu quả (hạng 51), quy mô thị trường lớn (hạng 32) và hoạt động hiệu quả trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và giáo dục phổ thông (hạng 64). ... Cũng là nỗi lo của các doanh nghiệp Việt Theo khảo sát gần đây nhất của Vietnam Report, với đối tượng là các CEO đến từ nhóm các doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam (VNR500), tăng trưởng nhanh nhất Việt Nam (Fast500) và nộp thuế nhiều nhất Việt Nam (V100) về những quan ngại của doanh nghiệp Việt Nam trong năm 2013, có thể thấy, lạm phát (90,8%), tình hình kinh tế thế giới bất ổn (89,7%) hay những đổi thay về chính sách vĩ mô của Chính phủ (88,5%) có ảnh hưởng lớn nhất tới hoạt động kinh dinh của doanh nghiệp. (Hình 2) Hình 2: Khảo sát các doanh nghiệp VNR500, Fast500, V1000 về những khó khăn trong hoạt động kinh dinh tại doanh nghiệp trong năm 2013 (Nguồn: Khảo sát doanh nghiệp của Vietnam Report, năm 2013) Hồ hết các doanh nghiệp đều cho rằng, các yếu tố bên ngoài có tác động mạnh tới hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Sẽ không ít người nhận định, phải chăng đây chỉ là sự "bao biện" bởi theo họ, "năng lực cạnh tranh" của doanh nghiệp mới là yếu tố cốt tử giúp doanh nghiệp hoạt động tốt và tồn tại được trong thời buổi kinh tế khó khăn. Nhận định này không sai, tuy nhiên, muốn có "năng lực cạnh tranh tốt" không phải cũng cần một "môi trường kinh doanh lành mạnh và đồng đẳng"? Mà làm được điều đó, chỉ riêng doanh nghiệp và nhà đầu tư là không đủ. Thay cho lời kết, xin trích dẫn nhận định của WEF trong đoạn báo cáo nói về Việt Nam. "Thử thách đặt ra trước mắt cho Việt Nam là khá nhiều, đòi hỏi những hành động chính sách mang tính quyết định nhằm cải thiện tình hình tăng trưởng của sơn hà trên nền móng ổn định hơn". Đó cũng là kỳ vọng của các doanh nghiệp Việt. Ngày 23/8 tại KS.InterContinetal, TP.Hồ Chí Minh, Hội nghị Viet Nam CEO Summit 2013 do Vietnam Report phối hợp với Báo VietnamNet sẽ được tổ chức với chủ đề: "Kinh tế sáng tạo: Đổi mới để thành công", Hội nghị sẽ là diễn đàn lớn để các doanh nghiệp Việt Nam bàn về việc áp dụng sáng tạo và đổi mới như một cách thức tạo động lực và sức bật mới cho doanh nghiệp Việt.