Không cà-phê thuốc lá, chỉ thích trà chén, thuốc lào
Đỗ Chu thường nói: Có hai nơi mà ông phải mang ơn dìu dắt suốt đời, đó là tùng san Văn nghệ Quân đội và Phòng Chính trị quân chủng Phòng không Không quân. Theo tôi, ông là nhà văn viết tùy bút đặc sắc nhất hiện thời với tản mác trước đèn, Thăm thẳm bóng người.
” Tôi biết ông Đỗ Chu đã lâu ngày, cũng để ý, thấy việc ông thích lĩnh nhuận bút như một thú vui. Nói tiếp. Văn của Đỗ Chu là tiếng sột soạt bò chậm trên trang giấy chứ không phải tiếng gõ lách cách rào rào trên bàn phím. Chúng tôi bắt đầu đi bộ nói quanh nói quẩn qua Mai Hắc Đế, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Thể Giao, Trần Quốc Toản.
Và giành thiếu gì giải thưởng cả trong và ngoài nước. “Cũng có thể.
Phải chăng bởi vậy mà cho đến bây chừ ông vẫn nộp bản thảo viết tay? thời gian gần đây ông miễn cưỡng vi tính hóa bản thảo (vì nhiều tòa soạn không còn viên chức đánh máy).
Đỗ Chu thuộc tuýp người thứ hai. HỮU VIỆT. “Thấy ông hay giục ứng nhuận bút, lại có hôm báo vừa ra hôm trước, hôm sau đã thấy cụ đến lấy tiền. Quán nước trên phố xa Hà Nội thì cứ cách mươi mét lại có, nhưng mỏi cả chân mà chưa thấy ông ngồi xuống. “Thế tiếp theo, ông sẽ viết cái gì? Làm thơ à?”. ”. Hôm ấy, cái “chờ tí” hóa ra kéo dài gần tiếng đồng hồ.
Ông gọi với: “Đi đâu đấy! Họp à, họp hành đếch gì, chờ tí rồi hai thằng mình đi ăn phở, tao đãi, bữa nay đang có tiền”. Ông hay nửa đùa, nửa thật: “Mình phải cảm ơn Trường Hàn Thuyên (Bắc Ninh, nơi ngày xưa ông đi học) đã cho mình đúp lớp thì bây chừ mới thành nhà văn!”.
Chung cục ông cũng đứng dậy, bình thản đánh cắp đưa tờ một trăm nghìn trả anh thợ, theo đơn giá hồi ấy là gấp mấy lần thị trường. THÍCH LĨNH NHUẬN BÚT Có lần một nhà thơ cũng đang làm báo giống như tôi, kéo ra góc khuất, thì thào hỏi: “Ông Chu dạo này đang túng lắm à?”. Chuyện mà nhà thơ ở trên thắc mắc tôi trực tính gặp mỗi khi đặt bài ông.
Tôi ngớ người: “Túng gì đâu?”. Một ngày gần đây Đỗ Chu bảo: “Cuối năm nay tao cho ra Chén rượu gạn đáy vò xong là chấm dứt loại thể tùy bút. Lại có lần, ngang qua Hội nhà văn, tôi thấy ông Đỗ Chu đang ngồi cắt tóc sát bên hàng rào. Ngay từ ngày ấy, ông đã không hợp với cách dạy, cách học văn kiểu trường sở, mà nghe đâu đến bây giờ lối dạy này vẫn chưa thay đổi bao nhiêu. CHƠI KHÔNG VỘI VÀ VIẾT CHẬM, NHƯNG TỚI CÙNG.
Tỉ dụ như nhà văn Văn Chinh muốn rủ đi ăn cũng hay nói câu “ta đang có tiền”, nhưng quả tình chưa thấy ai nói câu này sảng khoái như ông Chu, cho dù thỉnh thoảng trong túi ông chỉ có một, hai trăm nghìn, đủ cho hai bát phở và thêm một chầu chè hạt sen hoặc tàu hũ. Bẵng đi một thời gian, ông nhận được thư của biên tập viên văn xuôi tập san, bấy giờ là nhà văn Nguyễn Minh Châu, hỏi còn truyện nào không thì gửi thêm hai, ba cái nữa.
Ông có lối NÓI CHUYỆN hóm hỉnh, lôi cuốn và “áp đảo” người nghe bằng vốn hiểu biết rộng rãi và một trí nhớ phi thường. Tôi đã nghe nhiều người bảo trong túi đang có tiền. Làm thơ. * Trước khá nhiều giai thoại cả đúng và không về bản thân, ông tự nói về mình ngắn gọn thế này: “Đỗ Chu là người thích làm việc và thích NÓI CHUYỆN”. Chuyện bé bằng con kiến, ông nhớ tới từng sợi râu; nhưng những chuyện tày trời thì ông lại bảo “cũng không có gì lớn”! Nhiều người gần ông Chu một thời kì thì như bị ông nhập vào, ăn nói “hệt Đỗ Chu” từ khẩu khí, ngôn ngữ đến cách nhấn câu nhả chữ! Trước khá nhiều giai thoại cả đúng và không về bản thân, ông tự nói về mình ngắn gọn thế này: “Đỗ Chu là người thích làm việc và thích chuyện trò”.
8-2013 * Ông hay nửa đùa, nửa thật: “Mình phải cảm ơn Trường Hàn Thuyên (Bắc Ninh, nơi ngày xưa ông đi học) đã cho mình đúp lớp thì hiện nay mới thành nhà văn!”. Trong lúc “chán đời” vì phải học lại, Đỗ Chu ngồi viết truyện ngắn Hương cỏ mật gửi tập san Văn nghệ Quân đội. Không nhiều, nhưng cách cho của ông rất dễ chịu, khó mà từ chối được. Nhưng theo tôi, đó là cũng một phẩm chất sáng tạo mà tôi cho rằng phần lớn những người làm nghệ thuật hiện giờ đang thiếu.
Lại có những người trao đổi xong, trong lòng lại tràn ngập hứng khởi, như vừa uống một ly rượu mạnh.
Chỉ để ông Chu tìm một quán nước có cái điếu cày cho ông bắn bi thuốc lào. Tùng san đã có công lôi một anh học sinh đúp (vì chán) ra khỏi ngôi trường phổ thông và đưa ông đến với văn chương.
Chọn quán có cái điếu cày mà cũng chấp nê như vậy. ”. Nhà thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát, khi đang còn làm Phó Cục trưởng Điện ảnh, có hôm gặp tôi cười bẽn lẽn: “Ông Chu vừa phát cho hai trăm (nghìn), ngại quá! Nhưng bảo là lộc nên phải nhận. Mươi năm trở lại đây, ông chuyên tâm vào tùy bút và. Còn Phòng Chính trị đã nhận ra cái “tạng Đỗ Chu” nên tạo điều kiện tối đa để anh lính trơn được tự do tương đối, “lêu têu” đi, sống, và viết trong thời chiến tranh khắc nghiệt.
Đến khi ra về, sờ túi không còn đồng nào lại hỏi xin “vài chục đi ta-xi”. Ý chừng nhận ra chiều sốt ruột của tôi, ông bảo: “Ai muốn chơi với tớ thì không được vội!”. Cho người khác tiền, bất kể người ấy giàu hay nghèo, túng hay dư. Ở tập san không ai nghĩ những truyện ngắn này được viết bởi một cậu học trò phổ quát tỉnh lẻ mới mười tám tuổi vừa bị đúp lại lớp 10. ” Tôi từng chứng kiến ông lĩnh nhuận bút xong, đến cơ quan cho từ ngoài cổng cho vào.
Ông Chu đang cao hứng, nói hết chuyện này sang chuyện khác. Hi hữu tôi cố chen vào: “Để chú ấy cạo xong râu rồi ta còn đi, ông!” thì ông Chu cũng chỉ ngồi yên được một phút rồi lại ngọ nguậy.
Trong khoảng 50 năm cầm bút, Đỗ Chu viết nhiều loại thể: truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký. Và sắp tới là Chén rượu gạn đáy vò. Món khoái khẩu thời trẻ là tiết canh, còn hiện giờ hay ăn quà vặt như xôi, bún, phở.
Nghe người ta kể lại thì nhà văn Nguyễn Khải đã nắc nỏm: “Ngay từ những truyện đầu tiên nó (Đỗ Chu) đã không ngô ngọng như chúng mình!”. Cái chữ khi đặt bút xuống đã vần đi vò lại không biết bao nhiêu lần, để rồi mang đến cho người đọc cảm giác nó được viết ra như thường.
MỘT NGƯỜI THÍCH NÓI CHUYỆN Có những người sau khi giao dịch ta cảm thấy mệt mỏi, như vừa bị mất đi đáng kể năng lượng. Nhưng ông không tự làm được mà thường phải nhờ một cán bộ văn phòng của Hội nhà văn gõ lại rồi gửi giúp bằng email với dòng ghi chú “bài của ông Chu”.
Thay vì dạy học sinh cảm thụ một tác phẩm văn chương thì người ta lại quá chú trọng đến tiểu sử tác giả, hoàn cảnh ra đời tác phẩm và thủ pháp nghệ thuật.
Cái thú đòi nhuận bút can dự một thú vui nữa của ông là thích.
Mái tóc húi cua có vẻ đã xong, đang ở vào công đoạn cuối, chú thợ quét bọt trắng xóa cằm nhà văn, tay nhăm nhăm con dao trông như dao mổ.
Thực ra, ông ít tiêu pha cho bản thân, ăn uống thì toàn những thứ bình dân, dễ chiều. Năm sau, 1963, ba truyện ngắn ấy giành giải Nhất cuộc thi của tập san văn chương vào hàng đầu bảng lúc bấy giờ. Ông thuộc những người đã muốn cái gì phải làm già cùng, cho đến thật hài lòng mới thôi. Chú thợ cắt tóc hẳn đã quen với vị khách này nên cứ khi nào ông Chu quay ra nói thì chú lại tủm tỉm cười kiên nhẫn đứng sang bên, tay cầm dao buông thõng xuống.
Cố - chấp - sáng - tạo, nó trái lại với sự hào nhoáng, dễ dãi, những khen phù phiếm và sự hoan hô của đám đông vốn là thứ bả ngọt - ngào - cay - đắng tên là lợi danh nhưng phần đông chỉ mang đến danh hại.
“Có con sông Thương chảy vào đời tôi, lại có dòng sông Cầu chảy mệnh chung tôi, và có những trang sách nâng tôi bước đi theo năm tháng. ”(Trích Thăm thẳm bóng người). Rượu đã gạn ở đáy vò thì còn gì nữa.
Có thể có nhiều cách kết nạp nhưng tôi cho rằng lối viết tùy bút này ngày nay ít người làm, tức thị viết khôn cùng kỹ. Nói như một học giả người Pháp gốc Bungary, cách dạy này không cho học sinh thời cơ tìm hiểu vẻ đẹp kiến trúc, thẩm mỹ của ngôi nhà nhưng mà bắt chúng nghiên cứu hệ thống giàn giáo, quên mất rằng khi ngôi nhà đã xây xong thì những giàn giáo này cũng tự nhiên biến mất.
“Hăng lên, tao viết liền một mạch Thung lũng cò và Mùa cá bột”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét